1. Nâng hạng hay không vẫn là quyết định khó dự đoán trước.
Hiện nay, TTCK Việt Nam đã đáp ứng được 7/9 tiêu chí của FTSE Russell đề ra.
Nguồn: GRITInvestment khởi tạo
Vậy liệu rằng 2 tiêu chí “Thanh toán theo DvP” và “Thanh toán bù trừ qua CCP” có khả thi trong thời gian ngắn để Việt Nam có thể đáp ứng kịp thời trong đợt đánh giá của FTSE để có thể nâng hạng vào Thị Trường Mới Nổi? Hãy cùng GRIT nói về 2 tiêu chí này, những thách thức còn tồn động và các tác động nếu thị trường Việt Nam được nâng hạng.
2. DvP và CCP, 2 cơ chế quan trọng để đáp ứng việc nâng hạng.
2.1 Cơ chế DvP hiện tại của Việt Nam.
DvP (Delivery versus Payment) là tiêu chuẩn thanh toán theo thông lệ tốt nhất toàn cầu, trong đó chứng khoán chỉ được chuyển giao nếu và chỉ nếu khoản tiền thanh toán tương ứng được trả. Điều này được đặt ra để tránh những rủi ro nếu có rủi ro xảy ra trong giao dịch cổ phiếu. Ví dụ: Một thị trường nếu không có cơ chế DvP đủ tốt sẽ khiến cho NĐT gặp phải rủi ro khi đã chuyển tiền nhưng không nhận được chứng khoán.
Theo tiêu chí chấp thuận của FTSE cần phải có đầy đủ về:
- DvP được vận hành đầy đủ cho mọi giao dịch (không chỉ áp dụng một phần hoặc ở mức thí điểm).
- Chu kỳ thanh toán phù hợp với thông lệ quốc tế (T+2 được coi là chấp nhận được)
- Các giao dịch thất bại có thể được xử lý thông qua quy trình quản lý chuẩn, thay vì yêu cầu ký quỹ tiền mặt trước.
- Hệ thống đã được kiểm nghiệm và xác nhận bởi các ngân hàng lưu ký toàn cầu và nhà đầu tư tổ chức trên thực tế.
Vậy cơ chế DvP của Việt Nam đang như thế nào:
Hiện nay, Việt Nam vẫn dùng prefunding do chưa có hạ tầng CCP hoàn chỉnh, làm vốn của NĐT bị “khóa”. (Nói dễ hiểu muốn mua 1 tỷ đồng giá chứng khoán cần có trong tài khoản hơn 1 tỷ đồng).
Thông tư 68/2024 cho phép NĐT tổ chức nước ngoài đặt lệnh mua không cần prefunding, giúp giảm áp lực vốn.Tuy nhiên, biện pháp này chỉ giải quyết vấn đề ứng trước tiền mua, chứ chưa xử lý rủi ro giao dịch thất bại. Thực tế, gánh nặng prefunding chuyển từ NĐT sang công ty chứng khoán; cơ chế xử lý giao dịch lỗi và hạ tầng CCP vẫn chưa hoàn thiện.
Ở Việt Nam chỉ có 10 CTCK đăng ký cung cấp NPF, với vốn khả dụng khoản 4,6 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với nhu cầu thanh khoản của ETF lớn (VD: Vanguard >140 tỷ USD). Do đó Thông tư 68 chưa được NĐT nước ngoài xem là giải pháp triệt để cho rào cản prefunding.
Chú thích: Top 10 CTCK theo VCSH (tỷ VND)
Do đó, để đạt được tiêu chí về DvP cần có sự hình thành của CCP (bên trung gian đứng ra giữa người mua và người bán).
2.2 CCP tại Việt Nam và khung pháp lý.
CCP nói dễ hiểu là bên trung gian đứng giữa người mua và người bán, giúp hạn chế rủi ro khi có một bên vỡ nợ. CCP được xem như là “người mua của bên bán và người bán của bên mua”, đảm bảo giao dịch được thanh toán an toàn. Người mua cổ phiếu lúc này có thể thanh toán trong thời gian T+2.
Nguồn: GRITInvestment khởi tạo
3. Các thách thức còn tồn đọng trên TTCK Việt Nam
Sự đánh giá của FTSE Russell tập trung vào khả năng đầu tư thực tế, điều này dẫn đến một số các thách thức sau:
Năng lực Vốn của Công ty Chứng Khoán
- Mô hình NPF (Không ký quỹ trả trước) phụ thuộc vào năng lực tài chính của các công ty chứng khoán để bù đắp rủi ro giao dịch thất bại.
- Tính đến hiện tại, chỉ có khoảng 10 công ty đăng ký cung cấp dịch vụ NPF, với tổng vốn chủ sở hữu khoảng 5,3 tỷ USD. Năng lực vốn sẵn có này được đánh giá là thấp hơn nhiều so với nhu cầu thanh khoản của các quỹ ETF lớn (ví dụ: Vanguard quản lý danh mục theo dõi FTSE EM vượt quá 140 tỷ USD).
Tính Hiệu quả và Minh bạch của Quy trình Giao dịch thất bại
- Các cơ chế toàn diện để xử lý giao dịch thất bại, bao gồm hình phạt thanh toán thất bại và thủ tục mua lại (buy-in procedures), vẫn chưa được phát triển. Điều này tạo ra sự không chắc chắn cho các nhà đầu tư tổ chức toàn cầu.
Ổn định Tỷ giá hối đoái và Dòng vốn Nước ngoài:
- Sự ổn định của tỷ giá hối đoái (VND) và tính thanh khoản của đồng USD là mối quan tâm trọng tâm của nhà đầu tư nước ngoài. ◦ Đồng VND mất giá 3.5% so với USD trong 8 tháng đầu năm 2025, bất chấp xu hướng USD giảm giá toàn cầu.
- Dự trữ ngoại hối (FX reserves) vẫn ở mức dưới 80 tỷ USD (khoảng 10 tuần nhập khẩu). Nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng tích lũy khoảng 3.0 tỷ USD từ đầu năm đến nay, đây là dòng vốn chảy ra hàng năm lớn nhất được ghi nhận.
Nguồn: SBBS
Cạnh tranh Vốn Khu vực
- Các luồng vốn đầu tư vốn chủ sở hữu (ECM) mạnh mẽ trong khu vực, đặc biệt là ở Trung Quốc, có thể làm phân tán sự chú ý và vốn của nhà đầu tư toàn cầu khỏi Việt Nam. Trung Quốc đã thu hút khoảng 21 tỷ USD tiền IPO từ đầu năm 2025, và dòng vốn FII ròng vào cổ phiếu Trung Quốc đã tăng vọt lên 27,3 tỷ USD. tăng vọt lên 27,3 tỷ USD.
4. Khả năng xem xét nâng hạng còn bỏ ngõ và tác động của nâng hạng lên TTCK
Triển vọng nâng hạng vẫn chưa được đảm bảo vì thiếu 2 tiêu chí định tính là DvP và CCP.
Theo tiêu chí thực tiễn: FTSE Russell sẽ tham vấn với các nhà đầu tư tổ chức toàn cầu (các nhà quản lý tài sản, tổ chức lưu ký, công ty môi giới) để xác thực liệu các tiêu chí có được đáp ứng trên thực tế (in practice) hay không. Quyết định không chỉ dựa trên các cải cách kỹ thuật, mà còn là việc liệu các nhà đầu tư toàn cầu có xác nhận rằng các cải cách đã có hiệu quả vận hành hay chưa.
4.1 Những kịch bản có thể xảy ra
Nếu được Nâng hạng (Tháng 9/2025): FTSE sẽ áp dụng phương pháp tiếp cận theo từng giai đoạn. Việc điều chỉnh trọng số chỉ số sẽ xảy ra qua 2–3 đợt, với việc triển khai đầu tiên vào Tháng 3 năm 2026.
Nếu không được Nâng hạng:
Ta có chờ đến Tháng 9/2026 (khả năng cao) nếu hệ thống CCP được đẩy nhanh trước năm 2027 và đủ sức để đáp ứng những tiêu chí mà FTSE mong muốn.
Kịch bản xấu hơn, nếu CCP bị trì hoãn và không gây ấn tượng với hội đồng FTSE, ta cần chờ đến 2027.
Khi CCP được triển khai, Việt Nam cũng sẽ đạt được một cột mốc quan trọng cho việc nâng hạng MSCI EM. Chỉ số này được xem là quan trọng hơn vì chỉ số này phục vụ làm thước đỏ chuẩn cho khoảng 1,4 nghìn tỷ USD tài sản toàn cầu, lớn hơn nhiều so với khoảng 150 tỷ USD của chỉ số FTSE EM.
4.2 Tác động đến từ kỳ vọng nâng hạng.
Kỳ vọng dòng tiền lớn
- World Bank (2025): Ước tính ~USD 5 tỷ inflows từ ETFs & active EM funds.
- HSBC: Ước tính tối đa ~USD 10,4 tỷ nếu VN đạt tỷ trọng cao trong chỉ số.
- Bloomberg & CTCK nội địa: Ước tính ~USD 4–7 tỷ trong 12–18 tháng, tùy thuộc tỷ trọng.
Con số này đáng kể so với vốn hóa thị trường Việt Nam (~USD 320 tỷ).
Nguồn: SBBS
Nguồn tiền vào sẽ giúp Tăng thanh khoản và khối lượng giao dịch.Khi thanh khoản cao hơn mức chênh lệch giá mua – bán giảm, chi phí giao dịch thấp hơn, từ đó làm giảm phần bù rủi ro vốn chủ sở hữu, đồng thời hỗ trợ mức định giá cổ phiếu cao hơn.
Quan trọng nhất: tạo hiệu ứng tâm lý tích cực, nâng cao niềm tin của nhà đầu tư, và tiếp tục thu hút thêm dòng vốn, càng làm tăng thanh khoản cho thị trường.
Tái định giá thị trường
Thị trường Frontier (cận biên) thường giao dịch với P/E thấp hơn so với Emerging. Khi nâng hạng → khoảng cách định giá được thu hẹp.
Ví dụ: Saudi Arabia khi được nâng hạng vào EM (2019) hút 15–20 tỷ USD vốn ETF, kéo định giá tăng dần trong từng giai đoạn phân bổ
Nguồn: SBBS
Nền kinh tế chung sẽ hưởng lợi
Các kinh nghiệm từ việc nâng hạng thị trường mới nổi (EM) trước đây như Qatar và UAE cho thấy chênh lệch lãi suất trái phiếu doanh nghiệp đã giảm 20–30 điểm cơ bản, đồng thời chi phí phát hành cổ phiếu tiếp theo cũng giảm khi dòng vốn nước ngoài tăng mạnh. Thị trường vốn sâu hơn và giá trị vốn hóa cao hơn khuyến khích các công ty niêm yết hoặc huy động vốn, với tỷ lệ vốn hóa thị trường hiện đạt khoảng 70% GDP (~352 tỷ USD, tháng 8/2025), một đợt nâng hạng bền vững có thể nâng tỷ lệ này gần bằng các nước trong khu vực (>100%).
Thị trường vốn phát triển cũng giúp doanh nghiệp giảm phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng, đồng thời thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), hỗ trợ tài trợ cho hạ tầng (cảng, điện) và cung cấp công cụ bằng đồng nội tệ cho các tập đoàn nước ngoài. Dòng vốn đầu tư dài hạn ổn định còn hỗ trợ cán cân thanh toán, giúp Ngân hàng Nhà nước quản lý đồng Việt Nam một cách trật tự, đồng thời giảm chi phí phát hành trái phiếu chính phủ bằng USD. Cuối cùng, việc nâng hạng thị trường khẳng định động lực cải cách của chính phủ, góp phần duy trì tăng trưởng GDP ở mức khoảng 8% trong kỷ nguyên kinh tế mới, tăng niềm tin của toàn xã hội và kích thích chi tiêu tiêu dùng.
Nguồn: SBBS
5. Kết luận
Trong trường hợp quyết định nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam lên thị trường mới nổi vào ngày 7/10/2025 không được thông qua, có thể xuất hiện một số diễn biến tiêu cực tạm thời đối với thị trường chung. Tuy nhiên, việc nâng hạng cuối cùng chỉ còn là vấn đề thời gian, nên nhà đầu tư không nên quá bi quan. Ngoài yếu tố nâng hạng, thị trường vẫn có nhiều động lực vĩ mô tích cực hỗ trợ dòng tiền chảy vào, bao gồm tiến độ giải ngân đầu tư công, việc tháo gỡ các nút thắt pháp lý trong thị trường bất động sản, cũng như vị thế của Việt Nam như một điểm đến hấp dẫn đối với nguồn vốn FDI. Những yếu tố này tiếp tục củng cố triển vọng tích cực cho thị trường chứng khoán trong trung và dài hạn.
👉 Tham gia group cộng đồng cùng GRIT để cập nhật thông tin sớm nhất về nâng hạng thị trường ngày 7/10 tới đây.
